Polska reforma samorządowa, której 30-lecie właśnie obchodzimy, to jedno z naszych największych osiągnięć i powodów do dumy. Polacy po latach komunistycznego centralizmu wzięli lokalne sprawy publiczne w swoje ręce tworząc samorządy, czyli lokalne i regionalne wspólnoty mieszkańców.  To samorządy i ich władze, wybudowały, wyremontowały i utrzymały tysiące kilometrów dróg i sieci kanalizacyjnej, tysiące oczyszczalni ścieków, tysiące szkół. Dzisiaj 70 proc. Polaków dobrze ocenia działania swoich lokalnych władz. O takim wyniku mógłby tylko pomarzyć Sejm, rząd czy Prezydent.

Rocznica ta przypada w bardzo trudnym czasie dla naszej wspólnoty narodowej i wspólnot lokalnych. Dziś widzimy z jakim poświęceniem samorządy przeciwdziałają rozprzestrzenianiu się koronawirusa. Jak starają się zapobiegać jego skutkom zdrowotnym, społecznym i gospodarczym. Wspierają szpitale, kupują sprzęt ochronny, pomagają w przeprowadzaniu testów ochrony zdrowia, ale także uwalniają przedsiębiorców od czynszów, odraczają płatności lokalnych opłat. Niestety rządzący nie dostrzegają potrzeby zrekompensowania samorządom utraconych przychodów i dodatkowych wydatków.

Obecne władze centralne robią wiele, aby marnować pokłady obywatelskiej i lokalnej energii. Odebrały samorządom Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska, ingerują w samorządową politykę oświatową, biernie przyglądają się postępującemu zadłużeniu szpitali powiatowych. Odcinają samorządom źródła finansowania poprzez brak rekompensat za obniżkę PIT-u. Przerzucają na samorządy skutki finansowe swojej nieudolnej reformy edukacji. Zmuszają przez to lokalne władze do podnoszenia opłat za komunikację publiczną czy wywóz śmieci. Samorządy, zwłaszcza mniejsze, popadają w długi, nie mają środków na inwestycje. Dodatkowo w ostatnich dniach, pod pretekstem walki z epidemią, samorządy pozbawiono jurysdykcji nad strażami miejskimi, przekazując kontrolę policji.

Jako kandydat na Prezydenta Rzeczypospolitej już dziś postuluję natychmiastowe wsparcie samorządów w związku z rozpoczynającym się kryzysem gospodarczym. Samorządy powinny otrzymać dodatkową kwotę subwencji ogólnej w związku z ponoszonymi wydatkami i stratami. Powinien zostać również stworzony szczególny mechanizm ustawowy, który pozwoliłby samorządom zaciągać pożyczki i kredyty ponad zwyczajne limity, w celu utrzymania płynności finansowej.

Deklaruję, że gdy zostanę Prezydentem RP, stanę się także rzecznikiem samorządów wobec władzy centralnej. Chcę wspierać samorządy ale także czerpać od nich wiedzę.  W związku z tym podejmę następujące działania:

1. Będę dążył do takiej reformy ustrojowej, w której Senat, zamiast być drugą partyjną izbą, stanie się miejscem, w którym reprezentowane będą lokalne wspólnoty. Docelowo Senat powinien stać się „izbą samorządową”.
2. Do czasu, gdy to się stanie, jako prezydent będę pełnił rolę „izby samorządowej”. Nie podpiszę żadnej ustawy, która nakłada na samorządy wydatki bez wskazania źródła finansowania lub centralizuje zadania publiczne. Polska to nie tylko Warszawa i z Warszawy naprawdę nie widać najlepiej potrzeb i problemów lokalnych.
3. Będę w stałym kontakcie z samorządowcami, konsultując z nimi wszystkie ustawy, które dotyczą ich działalności. Utworzę w tym celu Radę Samorządów przy prezydencie. Będę wyróżniał doskonałe, innowacyjne inicjatywy lokalne, takie jak np. system mieszkań dla niepełnosprawnych w Stargardzie, skuteczna walka ze smogiem w Krakowie, czy też walka z hejtem w przestrzeni publicznej we Wrocławiu. Będę korzystał z porad samorządowców, jak skutecznie i fachowo przeprowadzać konsultacje społeczne.
4. Zwołam Radę Gabinetową poświęconą problemom relacji między rządem a samorządem. Stanę na niej w obronie polskiego samorządu, przeciwstawiając się zaostrzaniu nad nim nadzoru przez organy administracji państwowej oraz dzieleniu środków dla gmin i powiatów według klucza partyjnego, a nie według realnych potrzeb, jak ma to miejsce dziś, choćby w odniesieniu do Funduszu Dróg Samorządowych.
5. Zainicjuję działania na rzecz reformy systemu dochodów samorządów. Należy rozważyć takie opcje, jak zwiększenie udziału samorządów w podatku PIT, wprowadzenie możliwości współregulowania stawek tego podatku przez samorządy lub przyznanie samorządom udziału w podatku VAT, co najmniej na poziomie 3%. Potrzebne są rozwiązania, które nie drenują kieszeni mieszkańców gmin, jednocześnie zwiększając środki na samorządowe inwestycje.
6. Przedstawię prezydenckie propozycje usprawnienia walki ze smogiem. Uwzględnią one większą dostępność do funduszów dla średnich i dużych miast, a także wyposażenie samorządów w kompetencje do dzielenia środków przeznaczanych przez państwo na walkę ze smogiem.
7. Wesprę samorządy w działaniach na rzecz rozwiązania narastającego problemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Będę starał się o wprowadzenie rozwiązań mających na celu poprawienie bilansu wodnego. Podejmę działanie mające na celu odtworzenie terenów podmokłych i deregulacji cieków wodnych. To samorządy najlepiej wiedzą, gdzie mają takie tereny, dlatego przeciwdziałanie kryzysowi wodnemu musi być zdecentralizowane.
8. Będę wspierał wszelkie działania usprawniające współpracę między samorządami a lokalnymi organizacjami społecznymi. NGO-sy to najniższy stopień organizacji społeczeństwa, zarazem skupiający ludzi najbardziej aktywnych i kreatywnych – samorząd powinien zapewnić naturalną pomoc w ich działaniu. Zarówno tak popularnych ostatnio nowopowstających ruchów miejskich jak i tych najstarszych, działających na terenach wiejskich Ochotniczych Straży Pożarnych (w których lokalnemu społeczeństwu często służą dziadek, ojciec i syn), czy Kół Gospodyń Wiejskich.

Szymon Hołownia
Kandydat na Prezydenta RP